Polacy w Inflantach. Pamięć i tożsamość - wystawa
Polacy w Inflantach. Pamięć i tożsamość.
Muzeum Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gdańskim, Towarzystwo „Inflanty” w Daugavpils na Łotwie oraz Stowarzyszenie „Instytut Fotografii” zapraszają na otwarcie wystawy pn. „Polacy w Inflantach. Pamięć i tożsamość”, które odbędzie się w piątek 17 października br. o godzinie 18.00 w sali wystawienniczej ratusza przy ul. Rynek 1 w Starogardzie Gdańskim.
Wystawa „Polacy w Inflantach. Pamięć i tożsamość” jest spotkaniem z ludźmi, których już nie ma. Wielu spoczywa na rozległej rzymskokatolickiej nekropolii Dyneburga (łot. Daugavpils) - paradoksalnie najbardziej żywym przylądku polskości w dawnej stolicy Inflant. Wielu pochłonęły sowieckie łagry. Po wojnie część odnalazła swój drugi dom w Polsce, zasilając liczną „rodzinę kresową”. Ukochali ojczysty język, kultywowali tradycje, dlatego piękny duch polskości mógł kształtować kolejne pokolenia Inflantczyków. Pozostały po nich liczne dokumenty i te szczególne fotografie, cudem ocalałe z pożogi. Patrzą na nas, powściągliwi i mężni - wybitni działacze, profesorowie, naukowcy i zwykli mieszkańcy, zachowani na starych fotografiach, z których nie łatwo wyczytać ich trudny patriotyzm dnia powszedniego, ich późniejsze losy bohaterskie i tragiczne. Dziś znamy bieg historii, która przyszła później. I kiedy myślimy, że być może można ich było jakoś uchronić, stają się nam bardziej bliscy...
Wystawa jest pierwszą z cyklu poświęconego Polakom zamieszkującym tereny obecnej Łatgalii na Łotwie i została przygotowana przez Ludwika Szakiela, Inflantczyka, mieszkającego obecnie w Gdańsku. Wystawę przygotowano na podstawie zbiorów, jakie od lat gromadzi jego Mama – Halina Szakiel – założycielka Towarzystwa „Inflanty” w Dyneburgu, opiekunka polskich grobów i pasjonatka historii. Honorowy patronat nad wystawą objął Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej Bogdan Borusewicz. Projekt dofinansowany jest w ramach Funduszu AKUMULATOR SPOŁECZNY, ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich oraz z budżetu powiatu starogardzkiego. Wystawa potrwa do 3 stycznia 2015 r. Dodatkowe informacje na www.muzeum-kociewie.gda.pl oraz www.facebook.com/polacywinflantach
O Inflantach (tekst informacyjny uzupełniający)
Nazwa Inflanty Polskie pojawiła się po pokoju oliwskim, zawartym między Szwecją a Rzecząpospolitą w 1660 roku, gdy Łatgalia, jedna z czterech historycznych krain Łotwy, jako jedyna część dawnych Inflant (obecnie Łotwa i Estonia), pozostała w granicach Rzeczpospolitej. Po I rozbiorze Inflanty Polskie stały się częścią guberni witebskiej. Centrum regionu, wcześniej stolicą województwa inflanckiego, jest położony nad rzeką Dźwiną (łot. Daugava) Dyneburg (łot. Daugavpils, pol. Dźwińsk, Dyneburg, ros. Двинск).
Szlachta Inflant Polskich, pochodząca z niemieckich rodów rycerskich kawalerów mieczowych, będąc pod wpływem kultury polskiej, uległa gruntownej polonizacji, dostarczając szereg zasłużonych Polsce rodów, m.in. Tyzenhauzów, Grothusów, Rejtanów, Denhoffów, Korffów, Romerów, Mohlów, Weysenhoffów, Platerów, Manteufflów. Podczas walk o niepodległość Łotwy w 1919-1920 r. Polacy i Łotysze wspólnie walczyli z bolszewikami. Na okres międzywojenny przypada największy rozkwit szkolnictwa polskiego na Łotwie oraz polskiego życia społeczno-kulturalnego.
W trakcie sowieckiej okupacji Łotwy od 1940 r., a później niemieckiej od 1941 r. Polacy byli poddawani represjom, wywożeni w głąb ZSRR i wysyłani na przymusowe roboty do Niemiec. W okresie II wojny światowej istniała tu silna polska konspiracja i struktury wywiadu AK. Przez Łotwę przebiegało kilka szlaków przerzutowych polskich żołnierzy i uciekinierów, a Dyneburg był ważnym punktem oporu „Wachlarza”. Po ponownym wkroczeniu tutaj w 1944 r. sowieci kontynuowali systematyczne mordowanie i wywózki Polaków, szczególnie intensywnie w marcu 1949 r. Wtedy też zlikwidowano ostatnią szkołę polską w Dyneburgu. Od tej pory język polski, poza rodzinnymi domami, funkcjonował głównie w kościołach, wykładano w nim także w Seminarium Duchownym w Rydze.
W 1978 r. grupa ryskich Polaków utworzyła Klub Kultury Polskiej „Polonez”, który stał się zalążkiem reaktywowanego w 1990 r. Związku Polaków na Łotwie. W 1997 r. powstało w Dyneburgu Centrum Kultury Polskiej. Na Łotwie obecnie istnieje 6 polskich szkół, do których uczęszcza ponad tysiąc uczniów (w tym Szkoła Średnia im. Ity Kozakiewicz w Rydze i Państwowe Gimnazjum Polskie im. J. Piłsudskiego w Dyneburgu), funkcjonuje polskie przedszkole w Dyneburgu, działają szkoły niedzielne oraz przykościelne towarzystwa.
