Konstytucja 3 maja była pierwszą w nowożytnej Europie i drugą na świecie – po amerykańskiej. Państwo polskie, coraz słabsze, nękane już wówczas działaniami zaborców, miało na nowo dołączyć do grona nowoczesnych, sprawnie zarządzanych organizmów państwowych. Konstytucja zmieniła ustrój państwa z monarchii elekcyjnej na monarchię dziedziczną, wprowadziła będący dziś ogólnoświatowym standardem konstytucyjnym trójpodział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Ograniczyła też znacząco demokrację szlachecką, zrównała w prawach politycznych mieszczan i szlachtę a chłopom zapewniła ochronę państwa.
„Wszelka władza społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli narodu” – te słowa dobrze znają wszyscy odwiedzający stronę internetową Sejmu. Ta zwięzła definicja suwerenności narodu zawarta w artykule V majowej konstytucji stała się nie tylko mottem polskiego parlamentaryzmu, ale przede wszystkim podstawową zasadą ustrojową, obowiązującą do dziś. „Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu” – stanowi jeden z pierwszych artykułów obecnie obowiązującej konstytucji z 1997 r.
Konstytucja 3 Maja 1791 roku – obraz Jana Matejki powstawał od stycznia do października 1891 roku.
Konstytucja 3 maja stała się jednym z fundamentów polskiej państwowości, a rocznica jej uchwalenia zawsze była okazją do manifestowania patriotyzmu i tożsamości narodowej - zarówno w czasach wolnej Polski, jak i w czasach zniewolenia. Już 5 maja 1791 r. Sejm Czteroletni podjął uchwałę o wzniesieniu Świątyni Najwyższej Opatrzności jako wyrazu dziękczynienia za ustanowienie konstytucji, a dzień 3 maja stał się świętem. W pierwszą rocznicę uchwały Sejmu Wielkiego, 3 maja 1792 r. posłowie wmurowali kamień węgielny pod budowę świątyni. Tragiczne losy Polski w kolejnych dwóch stuleciach spowodowały, że wola ówczesnych parlamentarzystów ziściła się dopiero na naszych oczach, w postaci powstającej Świątyni Opatrzności Bożej na warszawskim Wilanowie.
Pod zaborami i w okresie okupacji niemieckiej Polacy obchodzili majowe święto w warunkach konspiracji, pod groźbą utraty wolności a nawet życia. Majowe święto uroczyście obchodzono przez cały okres II Rzeczypospolitej. Władze komunistyczne marginalizowały znaczenie rocznicy uchwalenia konstytucji, 3 maja przestał być świętem. Próby manifestacji patriotycznych podejmowanych tego dnia przez działaczy opozycji demokratycznej były tłumione przez milicję. Sejm X kadencji, już w czasach III Rzeczypospolitej, w formie ustawy zdecydował o przywróceniu temu dniu świątecznego charakteru.
Od 1990 r. Polacy ponownie mogą swobodnie radować się świętem narodowym. 3 maja jest i będzie, „uroczystym świętem po wieczne czasy”. Tak jak tego chcieli posłowie Sejmu Wielkiego, parlamentarzyści II Rzeczypospolitej oraz przedstawiciele narodu wybrani po przełomie 1989 r. Tak jak pragnęły tego pokolenia Polaków oddający hołd konstytucji 3 maja zarówno w wolnej Polsce, jak i w czasach, gdy groziło to śmiercią.
